Čestice koje odlaze u vazduh, čiji je glavni vinovnik termoelektrana na ugalj, štetnije su po ljudsko zdravlje nego što su mnogi mislili i dvostruko je veća verovatnoća da će doprineti preranoj smrti u odnosu na čestice koje potiču iz drugih izvora, pokazuju nova istraživanja.

Kako piše portal e-zdravlje, nedavna studija objavljena u časopisu Science ukazuje na znatno veće posledice zagađenja koje izaziva termoelektrana na ugalj na ljudsko zdravlje nego što se to ranije mislilo.

Istraživanje, koje je obuhvatilo analizu podataka o emisiji iz američkih termoelektrana na ugalj i zdravstvenih kartona ljudi starijih od 65 godina, pokazuje da su čestice zagađenja iz ovih postrojenja dvostruko opasnije u poređenju sa česticama iz drugih izvora.

Utvrđeno je da su zagađivači koji potiču iz termoelektrana na ugalj bili povezani sa skoro pola miliona prevremenih smrtnih slučajeva starijih Amerikanaca u periodu od 1999. do 2020. godine​​.

Studija otkriva da su čestice PM2.5, koje su dovoljno male da se udahnu duboko u pluća, posebno štetne.

Ove čestice dolaze iz različitih izvora, uključujući sagorevanje benzina u vozilima, dim koji potiče od šumskih požara i dim koji emituje termoelektrana na ugalj.

Međutim, čestice koje potiču od sagorevanja uglja sadrže kompleksan koktel hemikalija, uključujući ugljenik, vodonik, sumpor, pa čak i metale.

Kada ugalj sagoreva, sve ove hemikalije se emituju u atmosferu kao gasovi ili čestice, koje zatim putuju nošene vetrom i stupaju u interakciju sa drugim hemikalijama u atmosferi, čime povećavaju rizik od različitih zdravstvenih problema​​.

U cilju analize rizika koje emisije koje produkuju termoelektrane na ugalj predstavljaju za ljudsko zdravlje, istraživači su pratili kako se sumpor-dioksid i čestice ugljeničnog PM2.5 šire vetrom i transformišu u sitne čestice.

Kao rezultat, osobe kojima ove zagađivače vetar donosi iz termoelektrana na ugalj, mogu udahnuti složeni koktel hemikalija, od kojih svaka ima potencijalno štetne efekte na ljudsko zdravlje.

Čestice zagađenja poznate kao PM2.5, koje su izuzetno male i mogu se udahnuti duboko u pluća, predstavljaju značajan rizik za ljudsko zdravlje.

Istraživanje sprovedeno tokom 1990-ih, poznato kao Studija Harvard Six Cities, prvi put je utvrdilo povezanost između ovih čestica i povećanog rizika od prevremene smrti.

Dalja istraživanja su pokazala da PM2.5 čestice doprinose razvoju bolesti pluća i srca, raka, demencije i drugih oboljenja.

Ova otkrića ukazuju na štetnost PM2.5 čestica po zdravlje, posebno onih koje potiču od sagorevanja uglja.

Da bi shvatili rizike koje emisije koje produkuju termoelektrane na ugalj nose po ljudsko zdravlje, praćeno je kretanje emisija sumpor-dioksida iz 480 najvećih američkih termoelektrana koje su radile do 1999. godine.

Ove emisije putuju vetrom i transformišu se u sitne čestice poznate kao ugljenični PM2.5. Sumpor-dioksid je izabran zbog njegovih poznatih zdravstvenih efekata i značajnog smanjenja emisija tokom perioda studije.

Koristeći statistički model, istraživači su povezali izloženost ovim česticama sa medicinskim kartonima gotovo 70 miliona ljudi, što im je omogućilo da izračunaju broj smrtnih slučajeva povezanih sa ovim zagađenjem​​.

U statističkom modelu uzeli su u obzir i druge izvore zagađenja i različite poznate faktore rizika, poput pušenja, lokalne meteorologije i nivoa prihoda.

Testirali su više statističkih pristupa, a svi su dali slične rezultate.

Upoređujući rezultate tog modela sa prethodnim studijama o zdravstvenim uticajima PM2.5 iz drugih izvora, otkriveno je da je PM2.5 iz uglja dvostruko štetniji od PM2.5 iz svih drugih izvora.

Broj smrtnih slučajeva povezanih sa pojedinačnim termoelektranama zavisio je od nekoliko faktora – količine emisija koje postrojenje ispušta, pravca vetra i broja ljudi koji udišu zagađenje.

Nažalost, mnoge američke energetske kompanije postavile su svoje termoelektrane na mestima koja su uz vetar u odnosu na velike populacione centre na istočnoj obali SAD-a.

Ova lokacija termoelektrana je povećala njihov uticaj na zdravlje ljudi u tim oblastima.

Nakon ovih istraživanja, Američka agencija za zaštitu životne sredine (EPA) počela je da reguliše koncentracije PM2.5 čestica u vazduhu od 1997. godine, postepeno smanjujući njihove dozvoljene granice.

Dobra vest je da su broj godišnjih smrtnih slučajeva povezanih sa emisijama koje izazivaju termoelektrane na ugalj u SAD drastično opao od sredine 2000-ih godina, zahvaljujući federalnim propisima koji su naterali uprave da instaliraju uređaje za pročišćavanje emisija i zatvaranju mnogih termoelektrana na ugalj.

Tokom 1999. godine, čak 55.000 smrtnih slučajeva se moglo pripisati zagađenju vazduha od uglja, dok je taj broj do 2020. godine pao na 1.600​​.

Inženjeri u SAD su tokom dugog vremenskog perioda radili na razvijanju efikasnih uređaja za prečišćavanje, kao što su scrubberi, koji smanjuju zagađenje iz termoelektrana na ugalj.

Američka agencija za zaštitu životne sredine (EPA) u međuvremenu je donelapropise koji podstiču kompanije da ovakve uređaje instaliraju, a većina postrojenja koja to nisu učinila je zatvorena.

Ostvareni su odlični rezultati.  Podaci pokazuju da je emisija sumpor-dioksida je smanjena za oko 90% u postrojenjima koja su instalirala prečišćivačem dok je na nivou SAD smanjena za 95% od 1999. godine.

Propisi su učinili rad termoelektrana na ugalj skupljim, dok su nove tehnologije eksploatacije prirodnog gasa učinile ovaj emergent jeftinijim. Upravo to je dovelo do zamene uglja prirodnim gasom i obnovljivom energijom.

Prelazak na prirodni gas, koji je čistije fosilni gorivo od uglja, ali i dalje doprinosi klimatskim promenama, doveo je do daljeg smanjenja zagađenja vazduha.

Danas termoelektrane na ugalj proizvode oko 27% električne energije u SAD, u poređenju sa 56% u 1999. godini.

Iako se u SAD-u upotreba uglja smanjuje, a taj energent menja prirodnim gasom i obnovljivom energijom, globalno se očekuje porast upotrebe uglja u narednim godinama koji bi sagorevale i termoelektrane na ugalj.

Globalna perspektiva korišćenja termoelektrana na ugalj u proizvodnji električne energije je neizvesna, a Međunarodna energetska agencija očekuje da upotreba uglja šriom sveta rasti bar do 2025. godine

Iz svega navedenog postaje jasno da povećanje upotrebe uglja širom sveta može imati ozbiljne posledice po ljudsko zdravlje i klimu i da je razumevanja rezultata studije veoma važno za svetske donosioce odluka kako bi razvijali buduće energetske i zdravstvene politike​​​​.

Autor: Mitar Petrović