Na pustim padinama Perua, arheolozi su otkrili grad star 3.800 godina koji bi mogao da promeni naše razumevanje kolevke civilizacije u Americi.
Četiri sata severno od Lime, oker padine doline Supe deluju negostoljubivo: vetrovite ravnice, urušeni zidovi od ćerpiča i treperava vrućina koja se diže iz pustinje. Teško je zamisliti da su ove suve padine nekada podržavale jednu od prvih velikih civilizacija na svetu – i da, zakopano ispod ove pustinje, novo otkriće prepisuje istoriju Amerike, piše BBC.
U julu 2025. godine, peruanska arheološkinja dr Rut Šadi predstavila je Peñico, grad star 3.800 godina iz drevne karalske civilizacije. Novo iskopano nalazište sadrži 18 građevina, uključujući ceremonijalne hramove i stambene komplekse. Najvažnije je to što pruža nove dokaze da su se Karali prilagodili klimatskoj katastrofi bez pribegavanja ratu – strategiji opstanka koja danas deluje jednako izuzetno kao i pre nekoliko hiljada godina.
„Peñico nastavlja viziju života bez sukoba karalske civilizacije,“ rekla je Šadi, koja već tri decenije vodi istraživanja u ovoj dolini.
Mirotvorna kolevka Amerike
Dugo pre Asteka, Maja ili Inka, suvu obalu Perua nastanjivali su Karali, jedno od najstarijih i najmiroljubivijih društava na svetu. Njihovo glavno naselje Karal-Supe – koje se smatra kolevkom civilizacije u Americi i koje je od 2009. godine na Uneskovoj listi – cvetalo je pre 5.000 godina, paralelno sa najranijim urbanim centrima Mesopotamije i Egipta na drugoj strani sveta. „Karal je bio naseljen od 3000. do 1800. godine p.n.e.“, objašnjava Šadi.
Ali, za razliku od svojih pandana iz Starog sveta, Karal nije imao odbrambene zidove i istraživači nisu pronašli nikakve dokaze o oružju. Kada je Šadi 1994. godine započela iskopavanja u Karalu, otkrila je društvo zasnovano na trgovini, muzici, ritualima i konsenzusu.
Prema njenim nalazima, u Karalu je živelo oko 3.000 ljudi, zajedno sa nekoliko manjih obližnjih sela. Strategijski položaj doline Supe povezivao je pacifičku obalu sa plodnim andskim dolinama i udaljenim Amazonom, stvarajući mrežu kulturne i trgovačke razmene. Narod Karala uzgajao je pamuk, batat, tikve, voće i čili paprike, trgujući za minerale iz planina, kao i veverice majmune i ara papagaje iz Amazona, koje su držali kao kućne ljubimce. Na obali su sakupljali školjke, morske alge i ribu.
„Oni su imali međukulturne odnose sa ljudima iz prašume, planina i na velikim udaljenostima, sve do Ekvadora i Bolivije, ali uvek mirno,“ rekla je Šadi. Nasuprot tome, Asteci, Maje i Inke bili su militarističke države, koje su često vodile duge ratne pohode protiv susednih grupa.
Genijalnost Karala protezala se i na arhitekturu i umetnost. Gradski amfiteatar bio je otporan na zemljotrese, projektovan da izdrži najjače potrese pacifičkog vatrenog pojasa, a imao je i jedinstvenu akustiku za velike koncerte. Iskopavanja su otkrila 32 poprečne frule, neke izrezbarene od pelikanovih kostiju, druge ukrašene majmunima i kondorima – materijalni dokaz dalekosežne trgovine i kulturne uključenosti.
„Tim instrumentima dočekivali su ljude sa obale, iz planina i džungle tokom rituala i ceremonija,“ rekla je Šadi.
Foto: Unsplash
